Ἡ Μακαρία ἦταν θυγάτηρ τοῦ Ἡρακλέους καὶ τῆς Δηιανείρας, ἡ ὁποία θυσιάστηκε ἑκουσίως, γιατὶ μόνον ἔτσι θὰ μποροῦσαν οἱ Ἀθηναῖοι νὰ νικήσουν τὸν Εὐρυσθέα σύμφωνα
μὲ τὸν χρησμὸ ποὺ εἶχε δοθεῖ σὲ αὐτοὺς ἀπὸ τὸ μαντεῖο τῶν Δελφῶν.
«Μακαρία γὰρ ἡ ῾Ηρακλέους, ὁπηνίκα ἐπεστράτευσεν ὁ Εὐρυσθεὺς ταῖς ᾿Αθήναις, ἑαυτὴν ἐπέδωκε σφάγιον ὑπὲρ τῆς τῶν λοιπῶν σωτηρίας.» [Λεξικὸν Φωτίου]
«Μακαρία ῾Ηρακλέος θυγάτηρ ὅτε ᾿Αθηναίοις Εὐρυσθεὺς ἐπεστράτευσεν, ἑαυτὴν ἐπέδωκεν εἰς σφαγὴν ὑπὲρ σωτηρίας τῶν πατριωτῶν.» [Εὐστάθιος, Σχόλια στὴν
Ὀδύσσεια]
Ἀλλὰ καὶ ὁ Παυσανίας στὰ «Ἀττικά» του μᾶς πληροφορεῖ πὼς οἱ Ἀθηναῖοι γιὰ νὰ τιμήσουν τὴν γενναία κόρη, ἔδωσαν τὸ ὄνομά της σὲ μία πηγὴ ποὺ βρισκόταν στὸν
Μαραθῶνα:
Ἔστι δὲ ἐν τῷ Μαραθῶνι πηγὴ καλουμένη Μακαρία, καὶ τοιάδε ἐς αὐτὴν λέγουσιν. ῾Ηρακλῆς ὡς ἐκ Τίρυνθος ἔφευγεν Εὐρυσθέα, παρὰ Κήυκα φίλον ὄντα μετοικίζεται
βασιλεύοντα Τραχῖνος. Ἐπεὶ δὲ ἀπελθόντος ἐξ ἀνθρώπων ῾Ηρακλέους ἐξῄτει τοὺς παῖδας Εὐρυσθεύς, ἐς ᾿Αθήνας πέμπει σφᾶς ὁ Τραχίνιος ἀσθένειάν τε λέγων τὴν αὑτοῦ καὶ Θησέα οὐκ ἀδύνατον εἶναι
τιμωρεῖν• ἀφικόμενοι δὲ οἱ παῖδες ἱκέται πρῶτον τότε Πελοποννησίοις ποιοῦσι πόλεμον πρὸς ᾿Αθηναίους, Θησέως σφᾶς οὐκ ἐκδόντος αἰτοῦντι Εὐρυσθεῖ.
Λέγουσι δὲ ᾿Αθηναίοις γενέσθαι χρησμὸν τῶν παίδων ἀποθανεῖν χρῆναι τῶν ῾Ηρακλέους τινὰ ἐθελοντήν, ἐπεὶ ἄλλως γε οὐκ εἶναι νίκην σφίσιν• ἐνταῦθα Μακαρία
Δηιανείρας καὶ ῾Ηρακλέους θυγάτηρ ἀποσφάξασα ἑαυτὴν ἔδωκεν ᾿Αθηναίοις τε κρατῆσαι τῷ πολέμῳ καὶ τῇ πηγῇ τὸ ὄνομα ἀφ' αὑτῆς. [Παυσανίας, Ἀττικὰ]
(Ὑπάρχει στὸν Μαραθῶνα μία πηγὴ ποὺ ὀνομάζεται «Μακαρία», γιὰ τὴν ὁποία λένε τὰ ἑξῆς. Ὅταν ὁ Ἡρακλῆς ἀπέφευγεν ἀπὸ τὴν Τίρυνθα τὸν Εὐρυσθέα, ἐγκατεστάθη στὸν
φίλο του τὸν Κήυκα, ὁ ὁποῖος ἦταν βασιλεὺς τῆς Τραχῖνος. Ἐπειδὴ ὅμως ὁ Εὐρυσθεύς, ἀφ΄ οὗ ὁ Ἡρακλῆς ΄ἔφυγε΄ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ἀναζητοῦσε τὰ παιδιά του, ὁ Τραχίνιος βασιλεὺς ἔστειλε τὰ παιδιὰ
στὴν Ἀθήνα λέγοντάς τους πώς, ἐκεῖνος μὲν δὲν μπορεῖ νὰ τὰ βοηθήσει, μπορεῖ ὅμως ὁ Θησεύς. Ὅταν ἔφτασαν τὰ παιδιὰ ὡς ἱκέτες, προκάλεσαν τὸν πρῶτο πόλεμο τῶν Πελοποννησίων μὲ τοὺς Ἀθηναίους,
γιατὶ ὁ Θησεὺς δὲν τὰ παρέδωσε στὸν Εὐρυσθέα ποὺ τὰ ζητοῦσε.
Λένε λοιπὸν πὼς ἐδόθη στοὺς Ἀθηναίους χρησμὸς σύμφωνα μὲ τὸν ὁποῖο θὰ ἔπρεπε κάποιο ἀπὸ τὰ παιδιὰ τοῦ Ἡρακλέους νὰ πεθάνει ἐθελοντικά, γιατὶ διαφορετικὰ δὲν θὰ
νικοῦσαν οἱ Ἀθηναῖοι. Τὸτε ἡ Μακαρία, ἡ κόρη τῆς Δηιανείρας καὶ τοῦ Ἡρακλέους αὐτοκτόνησε δίνοντας στοὺς Ἀθηναίους τὴν νίκη καὶ στὴν πηγὴ τὸ ὄνομά της.)
Σύμφωνα μὲ τὸ Λεξικὸν Σουίδα, οἱ Ἀθηναῖοι ἔθαψαν τὴν κόρη πολυτελῶς: «Μακαρία: ῾Ηρακλέους θυγάτηρ, ἣν ᾿Αθηναῖοι ὑπὲρ αὑτῶν ἀποθανοῦσαν πολυτελῶς ἔθαψαν.»[Suda],
καὶ παρέθεσαν ὡς περίδειπνον τὸ φαγητὸ ποὺ εἶχε τὸ ὄνομά της, τὴν λεγομένη «μακαρία».
Ὅπως φαίνεται ἡ θυγάτηρ τοῦ Ἡρακλέους μετὰ τὴν ἡρωϊκή της αὐτοθυσία ἔλαβε τὴν προσωνυμία «Μακαρία», ἄγνωστον πῶς λεγόταν προηγουμένως, διότι ἔτσι ὠνόμαζαν τοὺς
νεκρούς, τοὺς μακαρίτες δηλαδὴ, ὅπως ἀκριβῶς τοὺς ὀνομάζουμε μέχρι σήμερα, διότι σύμφωνα μὲ τὴν ἐτυμολογία τῆς λέξεως, «μάκαρ» καὶ «μακαρίτης» εἶναι αὐτὸς ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ πάθει πλέον τίποτα
κακό. [«Μακαρίτας: τοὺς τεθνεῶτας εὐφήμως, ὡς μακαρίων ὄντων τῶν τελευτησάντων, ὅτι οὐκέτι αἰσθάνονταί τινος δεινοῦ. (Suda)].
Μάκαρες ὅμως ὀνομάζονταν καὶ οἱ θεοὶ γιατὶ εἶναι ἐν εὐδαιμονίᾳ καὶ ἀπρόσβλητοι ἀπὸ κάθε τι κακό. [«Λέγονται δὲ καὶ οἱ θεοὶ μάκαρες. Μακάριον τὸν εὐδαίμονα
καλοῦντες. (Εὐστάθιος, Σχόλια στὴν Ὀδύσσεια).
Ὁ Ἡσύχιος στὸ Λεξικόν του μᾶς λέει πῶς ἦταν ἀκριβῶς τὸ φαγητὸ τῶν δείπνων παρηγορίας: «μακαρία»: βρῶμα ἐκ ζωμοῦ καὶ ἀλφίτων, δηλαδὴ φαγητὸ ἀπὸ ζουμὶ καὶ
χονδροαλεσμένο κριθάρι.
Ἀπὸ τὴν «μακαρία», τὸ φαγητὸ τῶν δείπνων παρηγορίας, φτάνουμε λοιπὸν μέσῳ τῆς λατινικῆς στὰ ἰταλικὰ μακαρόνια, ἀλλὰ καὶ στὰ μελομακάρονα, τὰ ἀγαπημένα
χριστουγεννιάτικα γλυκίσματα, ποὺ ἀποτελοῦν συνέχεια τῶν γλυκισμάτων ποὺ προσέφεραν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες αὐτὲς τὶς ἡμέρες, κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἡλίου, ἀποτελώντας βεβαίως μία
παραλλαγὴ τῶν γλυκισμάτων αὐτῶν, μὲ κοινὴ ὅμως τὴν βασικὴ πρώτη ὕλη.
Εὖ ὑμῖν γένοιτο καὶ ἐν ἀγαθοῖς πάντοτε εἴητε!
Καλὲς Ἑορτὲς
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ
210.5221314
info@ellinikiagogi.gr
Ellinikiagogi.gr
