Γράφει ο Αντώνης Εργάζος
Ο ποταμός Αναποδάρης βρίσκεται στα νότα- κεντρικά του νομού Ηρακλείου και θεωρείται ο μεγαλύτερος ποταμός της Κρήτης τόσο σε μήκος όσο και σε ποσότητα νερού. Η κεντρική του πηγή βρίσκεται στα
νότια του Όρους Ίδη ή Ψηλορείτη και διασχίζει πολλά χωριά της επαρχίας Μονοφατσίου, Άρμα Ανώγεια, Χαράκι, Πραιτώρια, Καστελιανά Φαβριανά, ενδιάμεσα των χωριών Σκινιάς- Δεμάτι και μετά από
δαιδαλώδεις διαδρομές καταλήγει στην Δέρματο, ανάμεσα σε Τσούτσουρα, και Κερατόκαμπο.
Στην διαδρομή του ανάμεσα στο τοπικό φαράγγι, το Σκινοφάραγγο ή Δεματιανό, αφού και τα δυο χωριά διεκδικούν την ονομασία του φαραγγιού, το ποτάμι περνάει μέσα από γκρεμνούς και θεόρατα
βράχια, πλούσια σε χλωρίδα και πανίδα, εντελώς ακόμα παρθένο, (ευτυχώς>> εδώ και αιώνες.
Ένα ζήτημα που έχει σχέση με την ονομασία του ποταμού, έχει απασχολήσει πολλά χρόνια ειδικούς και μη σχετικά με την προέλευση του ονόματος. Μια αληθοφανή εξήγηση είναι ότι στο μάτι του
παρατηρητή που βλέπει τους φιδίσιους ελιγμούς μπρος- πίσω του ποταμού, δεν είναι εύκολος ο προσδιορισμός της κατεύθυνσης του, που φαίνεται πολλές φορές να έχει ροή αντίθετη με την τελική
κοίτη του ποταμού που είναι νότια και χύνεται στο Λιβυκό πέλαγος.
Μία άλλη εξήγηση μάλλον αστήρικτη είναι ότι στα τελευταία μέτρα των εκβολών του ποταμού πολλές φορές λόγω του δυνατού νοτιά που είναι γνωστός για την δύναμη του στην Κρήτη τα νερά σπρώχνονται
από τα νότια στα βόρεια, πράγμα που επηρεάζει την κρίση του παρατηρητή που νομίζει ότι το ποτάμι πάει από νότο προς βορά.
Ξέχασα να αναφέρω ότι το ποτάμι εμπλουτίζεται σε νερά από τρεις ακόμα ποταμούς μικρότερους που πηγάζουν από τα Λασιθιώτικα βουνά, (Δείκτη), και είναι σύμφωνα με τις ονομασίες που τους έχουν
δώσει οι κάτοικοι της περιοχής, ο Μπαρίτης ή Διακονιάρης όπως τον αποκαλούν στο Σκινιά λόγω της μικρής ποσότητας νερού που κατεβάζει, εξού και το Διακονιάρης, που διακονεύει το λάδι, στην
περίπτωση μας το νερό, τον Λιβαδίτη, και τον Κολοκυθά ή Κολοκυθιανό όπως των λένε στο χωριό μου τον Σκινιά.
Ανάμεσα σε αγρούς Δεματιανών και Σκινιανών κάτω από τους <<Γούσπους>> βρίσκεται ένα όμορφο παλαιό γεφύρι , χωρίς δυστυχώς φροντίδα από τις αρχές του νησιού κτισμένο στα χρόνια της
Ενετοκρατίας.
Ο Νικόλαος Σταυράκης πρώην γενικός γραμματέας της γενικής διοικήσεως Κρήτης, και επόπτης των Κρητικών τελωνείων, στο βιβλίο του, ''ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ'' Αθήνα 1890, σ. 27
κάνει μια νύξη για το όνομα Αναποδάρης ποταμός, με ένα αρχαίο κρητικό ελληνικό όνομα το <<Ποθερέως>> πάντα με ερωτηματικό, μήπως ήταν αυτό το όνομα από την αρχαιότητα ακόμα, αφού
<<ποθερέως>> σημαίνει στην νεοελληνική γλώσσα, (από που ρέω.) δηλαδή από που έχω τις πηγές μου, ή σε πια κατεύθυνση προχωρώ και πάω. Το νεοελληνικό όνομα του Ποταμού Αναποδάρης,
αυτό ακριβώς το νόημα εκφράζει ερωτώμενος από που πηγάζω, σε πια κατεύθυνση προχωρώ και πάω.
Ψάχνοντας σε αρχαία ιστορικά βιβλία για την Κρήτη και τα ποτάμια της ανακάλυψα ένα παλαιό βιβλίο στα Λατινικά του
Virtuvius με τίτλο '' Ten Books of the Architect by M. Vitrvvio'' έκδοση του 1584, που το πρωτότυπο βιβλίο βρίσκεται στην ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΙΑΣ,όπου αναφέρεται αρχαίος ποταμός της
Κρήτης στο Ν. Ηρακλείου, με την διαφορά ότι τον παραπάνω ποταμό τον τοποθετούν κοντά στην Αρχαία Κνωσό.
ΟΙ δυο ποταμοί δεν είναι σε κοντινή διαδρομή πάντως, και δεν γνωρίζουμε πώς και κάτω από ποιες καταστάσεις έχουν περίπου το ίδιο όνομα. Το θέμα θέλει περισσότερο μελέτη και έρευνα σίγουρα.
ΦΩΤΟ: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΟΔΑΡΗ ΠΟΤΑΜΟΥ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΕΜΑΤΙΑΝΗΣ ΓΕΦΥΡΑΣ.
